راه های سلامت دهان و دندان

اولین قدم برای سلامت، پیشگیری از بروز بیماری و درمان آن در مراحل اولیه می‌باشد. هر فردی در طول زندگی خود دو سری دندان دارد: دندانهای شیری و دائمی دندانهای شیری از سن 6 ماهگی تا 3 سالگی در دهان رویش می‌یابند. از سن 6 تا 12 سالگی به مرور این دندانها می‌افتند و بجای آنها دندانهای دائمی رویش می‌یابند و تا پایان عمر در دهان باقی می‌مانند.

از وظایف مهم و اختصاصی دندانهای شیری موارد زیر را می‌توان نام برد:

·      نقش اساسی در جویدن، تغذیه و سلامت عمومی

·      حفظ زیبایی، تلفظ صحیح كلمات و كمك به سلامت روحی و روانی كودك

·      حفظ فضای لازم جهت رویش دندانهای دائمی و در نهایت جلوگیری از به هم‌ریختگی دندانها و كاهش نیاز به درمانهای ارتدونسی (یكی از دلایل مهم كج بودن دندانهای دائمی، از دست رفتن زود هنگام دندانهای شیری است)

·      نهایتاً‌ پوسیدگی دندانهای شیری موجب آسیب به جوانه دندانهای دائمی می‌گردد.

 دندان 6 سالگی

اولین دندان دائمی، نخستین آسیای بزرگ (دندان شماره 6) است كه در سن 6 سالگی، روی قوس فكی، پشت دندانهای شیری رویش می‌یابد. (قبل از رویش این دندان هیچ دندان شیری نمی‌افتد و به همین دلیل والدین تصور می‌كنند كه این دندان شیری است.)

عوامل پوسیدگی زا

1. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان (عدم استفاده از مسواك و نخ دندان) در زمان مناسب منجر به تشكیل لایه میكروبی می‌شود. 2 الی 5 دقیقه بعد از استفاده از مواد قندی و غذا، اسیدهای مخرب ناشی از فعالیت میكروبهای موجود در لایه میكروبی تولید شده و به مدت 20 دقیقه الی 1 ساعت در دهان باقی می‌مانند اسید تولید شده مینای دندان را تخریب و منجر به شروع پوسیدگی می‌شود.

2.        مصرف نامناسب مواد قندی

·         استفاده از مواد قندی چسبنده‌ (مانند شكلاتها، تافی‌ها، آدامس‌ها و … ) این مواد به علت خاصیت چسبندگی به دندانها مدت زیادی در دهان می‌مانند.

·         بالا بودن میزان مصرف مواد قندی

·         بالا بودن تعداد دفعات مصرف مواد قندی (بویژه در بین وعده‌های اصلی غذا)

   این نكته بسیار حائز اهمیت است و باید بسیار بر آن تاكید كرد كه مواد قندی در طول روز در یك وعده مصرف شوند و از تدریجی خوردن آن در طول روز خودداری گردد.

تغذیه صحیح

·         استفاده از مواد قندی موردنیاز بدن همراه وعده‌های اصلی غذایی

·         مصرف شیر لبنیات و مواد غذایی حاوی فلوراید مانند ماهی و چای

·         استفاده از میوه و سبزیجات تازه در بین وعده‌های غذایی مانند هویج و كاهو

   برای پیشگیری از ایجاد پوسیدگی در دندانهای كودكان، در كنار استفاده از مسواك، نخ دندان و تغذیه صحیح، به كارگیری روشهای زیر حائز اهمیت است:

استفاده از فلوراید

   فلوراید باعث استحكام دندانها شده و آنها را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌كند. محصولات مختلف فلوراید عبارتند از:

·         دهانشویه سدیم فلوراید: كه در حال حاضر به عنوان یكی از برنامه‌های كشوری جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان دانش‌آموزان ابتدایی در دست اجرا می‌باشد.
 

·         كاربرد ژل فلوراید: این ژل حاوی غلظت بیشتری از فلوراید است، به همین دلیل باید در مطب توسط دندانپزشك استفاده گردد.

·         استفاده از خمیردندانهای حاوی فلوراید

فیشورسیلانت (مسدود كردن شیارهای دندان)

   سطح جونده دندانهای آسیای بزرگ در ابتدای رویش دارای شیارهای خیلی عمیق هستند. جهت جلوگیری از تجمع مواد غذایی و شروع پوسیدگی در این نقاط، دندانپزشك با استفاده از مواد مخصوص این شیارها را پر و كم عمق می‌نماید تا موهای مسواك به راحتی بتوانند این شیارها را تمیز كنند.

   مراجعه به دندانپزشك حداقل هر 6 ماه یكبار ضروری است،‌ هرچند هیچ نشانه‌ای از مشكلات دندانی و لثه‌ای وجود نداشته باشد. تشخیص زودهنگام پوسیدگی با استفاده از نور كافی و رادیوگرافی در مطب دندانپزشكی و درمان به موقع پوسیدگیها خود عامل پیشگیری مؤثری است و مانع از مشكلات شدید بعدی خواهد گردید.

روش صحیح مسواك زدن

       1-  مسواك خوب باید موهای صاف و یكنواخت داشته باشد. چنانچه موهای مسواك از حالت اولیه خارج شدند باید آن را عوض كرد.

2-  برای هر مرتبه شستشو به اندازه یك نخود از خمیر دندان حاوی فلوراید را در موهای مسواك فرو ببرید.

3-   برای اینكه تمام دندانها مسواك شوند بهتر است همیشه به یك ترتیب مسواك بزنید مثلاً‌ اول فك بالا از راست به چپ و بعد فك پایین از چپ به راست.

4-   دندانهای فك بالا را با حركت مسواك از مجاور لثه به سمت پایین تمیز كنید.

5-   با عمودی گرفتن مسواك و حركت آن از بالا به پایین سطوح داخلی دندانهای جلو را مسواك كنید.

6-   سطوح جونده دندانهای بالا را با عقب و جلو بردن مسواك تمیز كنید.

7-   دندانهای فك پایین را با حركت مسواك از مجاور لثه به سمت بالا بشوئید.

8-   پشت دندانهای جلو را با عمودی گرفتن مسواك و حركت آن از پایین به بالا تمیز كنید.

9-   سطوح جونده دندانهای پایین مثل فك بالا  را با عقب جلو بردن مسواك، تمیز كنید.

10- هر نوبت مسواك زدن باید حداقل 4 دقیقه به طول بیانجامد.

11- هر شب قبل از خواب و هر روز صبح بعد از صبحانه، باید دندانها را مسواك زد.

دکتر مجید رضا مختاری